Cú sốc từ DeepSeek: Khi gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc đe dọa vị thế thống trị của Mỹ

- DeepSeek, công ty AI của Trung Quốc gây chấn động Silicon Valley và Phố Wall với mô hình AI mới mạnh mẽ, được Marc Andreessen gọi là "Thời khắc Sputnik của AI"

- Các công ty công nghệ lớn của Mỹ như Google, Apple và Amazon dù có nhiều lợi thế về:
  - Tiền mặt dồi dào
  - Sức mạnh tính toán
  - Khả năng xử lý dữ liệu
  - Đặt trụ sở tại nền kinh tế mạnh nhất thế giới
  - Hưởng lợi từ hệ thống pháp luật và tự do kinh doanh
  - Được chính phủ Mỹ hỗ trợ cấm bán chip tiên tiến cho Trung Quốc

- Trong thập kỷ qua, các CEO công nghệ lớn tập trung vào:
  - Mua lại đối thủ cạnh tranh
  - Xây dựng hàng rào chống cạnh tranh
  - Thay đổi hình ảnh theo xu hướng chính trị
  - Thay vì đổi mới đột phá công nghệ

- Bài học từ quá khứ:
  - Boeing được coi là "nhà vô địch quốc gia" nhưng việc sáp nhập McDonnell Douglas năm 1997 đã gây tổn hại văn hóa công ty
  - Ngược lại, việc thực thi luật chống độc quyền với AT&T Inc., IBM và Microsoft trong thập niên 1970-1990 đã tạo điều kiện cho sự phát triển của Silicon Valley

- Đổi mới đột phá thường đến từ:
  - Các công ty khởi nghiệp năng động
  - Những người rời bỏ công ty lớn để thành lập doanh nghiệp mới
  - Ví dụ: Kiến trúc Transformer của Google 2017 chỉ phát huy tiềm năng khi các nhà nghiên cứu rời đi

📌 DeepSeek của Trung Quốc đã chứng minh công ty nhỏ vẫn có thể cạnh tranh với các gã khổng lồ công nghệ Mỹ trong lĩnh vực AI. Để duy trì vị thế dẫn đầu toàn cầu, Mỹ cần thúc đẩy cạnh tranh tự do và công bằng thay vì bảo hộ độc quyền cho các công ty lớn.

*

Ngừng Tôn Sùng Các Gã Khổng Lồ Công Nghệ Mỹ
Ngày 4 tháng 2, 2025

Minh họa một chiếc điện thoại thông minh với màn hình trống, được bao bọc trong một bong bóng lớn sáng bóng. Nền tối.

Tác giả: Lina M. Khan
Bà Khan từng là Chủ tịch Ủy ban Thương mại Liên bang trong chính quyền Biden.

Khi công ty trí tuệ nhân tạo Trung Quốc DeepSeek gây chấn động Thung lũng Silicon và Phố Wall với mô hình AI mạnh mẽ mới, nhà đầu tư Thung lũng Silicon Marc Andreessen thậm chí đã mô tả đây là "thời khắc Sputnik của AI." Có lẽ, ông Andreessen không kêu gọi chính phủ liên bang khởi động một chương trình khổng lồ mới như NASA – phản ứng của Mỹ đối với vụ phóng vệ tinh Sputnik của Liên Xô – mà ông muốn chính phủ Mỹ rót vốn vào khu vực tư nhân để đảm bảo Mỹ vẫn giữ vị thế thống trị về công nghệ và kinh tế.

Là một người thực thi luật chống độc quyền, tôi nhìn nhận vấn đề theo một cách khác. DeepSeek giống như chim hoàng yến trong mỏ than – một lời cảnh báo rằng khi không có đủ cạnh tranh, ngành công nghệ của chúng ta trở nên dễ tổn thương trước các đối thủ Trung Quốc, đe dọa sức mạnh địa chính trị của Mỹ trong thế kỷ 21.

Mặc dù chưa rõ chính xác mô hình của DeepSeek hiệu quả hơn ChatGPT bao nhiêu, nhưng những đổi mới của họ là có thật và điều này làm lung lay lập luận cốt lõi mà các công ty công nghệ thống trị của Mỹ đã đưa ra suốt thời gian qua – rằng họ đang phát triển công nghệ AI tốt nhất thế giới, và những tiến bộ công nghệ chỉ có thể đạt được với khoản đầu tư khổng lồ vào sức mạnh tính toán, sản xuất năng lượng và chip tiên tiến. Trong nhiều năm, các công ty này đã lập luận rằng chính phủ phải bảo vệ họ khỏi cạnh tranh để đảm bảo Mỹ luôn dẫn đầu.

Nhưng đừng quên rằng các gã khổng lồ công nghệ Mỹ đang ngập trong tiền mặt, sức mạnh tính toán và dung lượng dữ liệu. Họ đặt trụ sở tại nền kinh tế mạnh nhất thế giới và hưởng lợi từ hệ thống pháp luật minh bạch cùng cơ chế thị trường tự do. Thế nhưng, bất chấp tất cả những lợi thế đó – cùng với lệnh cấm của chính phủ Mỹ đối với việc bán chip tiên tiến và thiết bị sản xuất chip cho các công ty Trung Quốc – các gã khổng lồ công nghệ Mỹ dường như vẫn bị thách thức bằng những giải pháp ít tốn kém hơn.

Không có gì ngạc nhiên khi các công ty công nghệ lớn của chúng ta có nguy cơ bị các đối thủ nước ngoài vượt mặt trong đổi mới AI. Sau khi những công ty như Google, Apple và Amazon góp phần biến đổi nền kinh tế Mỹ trong những năm 2000, họ chủ yếu duy trì vị thế thống trị bằng cách mua lại đối thủ và xây dựng rào cản chống cạnh tranh xung quanh hoạt động kinh doanh của mình.

Đăng ký nhận bản tin Opinion Today
Nhận phân tích chuyên sâu về tin tức và hướng dẫn về những ý tưởng lớn đang định hình thế giới mỗi buổi sáng các ngày trong tuần. Nhận ngay trong hộp thư của bạn.

Trong thập kỷ qua, các CEO công nghệ lớn dường như giỏi biến đổi hình ảnh của mình để phù hợp với bối cảnh chính trị hơn là tập trung vào đổi mới đột phá và công nghệ tiên tiến. Một số thời điểm, Washington đã chấp nhận lập luận rằng một số doanh nghiệp nhất định xứng đáng được đối xử như "nhà vô địch quốc gia" và do đó được phép độc quyền với kỳ vọng rằng họ sẽ đại diện cho lợi ích quốc gia của Mỹ. Những thời điểm đó đã trở thành bài học cảnh báo.

Boeing là một ví dụ – danh tiếng của hãng sản xuất máy bay này tốt đến mức một cựu cố vấn Nhà Trắng trong chính quyền Clinton từng gọi Boeing là "nhà vô địch quốc gia trên thực tế," quan trọng đến mức "bạn có thể hoàn toàn ủng hộ nó" trong chính phủ. Vị thế siêu sao này có lẽ đã giúp Boeing được bật đèn xanh trong thương vụ sáp nhập với đối thủ Mỹ cuối cùng của mình, McDonnell Douglas, vào năm 1997. Thương vụ này đóng vai trò quan trọng trong việc làm suy yếu văn hóa doanh nghiệp của Boeing, khiến công ty gặp phải hàng loạt vấn đề, bao gồm cả lo ngại về an toàn.

Ngược lại, quyết định thực thi luật chống độc quyền đối với AT&T Inc., IBM và Microsoft từ những năm 1970 đến 1990 đã tạo ra điều kiện thị trường giúp Thung lũng Silicon bùng nổ và mang lại lợi thế công nghệ cho Mỹ. Cam kết lưỡng đảng của Mỹ trong việc duy trì thị trường mở và cạnh tranh từ những năm 1930 đến 1980 – một cam kết mà nhiều nước châu Âu và Nhật Bản không chia sẻ – là yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn diện và duy trì vị thế dẫn đầu của Mỹ trên thế giới.

Mặc dù độc quyền có thể mang lại những tiến bộ nhất định, nhưng lịch sử cho thấy những đổi mới mang tính đột phá thường đến từ những kẻ thách thức bên ngoài, một phần vì các tập đoàn khổng lồ hiếm khi muốn phát triển công nghệ có thể làm lu mờ hoặc ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh hiện tại của họ. Bị trói buộc bởi bộ máy quan liêu cồng kềnh và sự ì ạch, các công ty này thường không có khả năng tạo ra những bước nhảy vọt mà các startup đầy tham vọng có thể mang lại.

Lịch sử gần đây của trí tuệ nhân tạo đã chứng minh điều này. Google đã phát triển kiến trúc Transformer mang tính đột phá – nền tảng cho cuộc cách mạng AI ngày nay – vào năm 2017, nhưng công nghệ này phần lớn không được khai thác triệt để cho đến khi các nhà nghiên cứu rời công ty để tham gia hoặc thành lập các doanh nghiệp mới. Chính những công ty độc lập đó, chứ không phải gã khổng lồ công nghệ, mới thực sự nhận ra tiềm năng cách mạng của công nghệ này.

Tại Ủy ban Thương mại Liên bang, tôi đã lập luận rằng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, các nhà phát triển nên công bố đủ thông tin về mô hình của họ để các doanh nghiệp nhỏ và startup có thể hiện thực hóa ý tưởng của mình mà không bị ràng buộc bởi mức giá hoặc hạn chế tiếp cận của các tập đoàn lớn. Chính cạnh tranh và sự cởi mở – chứ không phải tập trung quyền lực – mới thúc đẩy đổi mới.

Trong những tuần và tháng tới, các gã khổng lồ công nghệ Mỹ có thể sẽ tiếp tục kêu gọi chính phủ dành cho họ những ưu đãi đặc biệt nhằm đóng cửa thị trường và củng cố vị thế thống trị. Thực tế, các lãnh đạo cấp cao của những công ty này dường như rất sốt sắng tranh thủ sự ủng hộ và tìm cách thỏa thuận với chính phủ – bao gồm cả việc yêu cầu nới lỏng các quy định kiểm tra mô hình AI trước khi phát hành hoặc làm ngơ khi một tập đoàn thống trị muốn thâu tóm một đối thủ tiềm năng.

Những người thực thi pháp luật và các nhà hoạch định chính sách cần phải cảnh giác. Dưới thời chính quyền Trump và sau đó là Biden, các cơ quan chống độc quyền đã khởi kiện nhiều vụ kiện độc quyền lớn chống lại chính các công ty này – lập luận rằng bằng cách thâu tóm hoặc loại bỏ đối thủ một cách phi pháp, họ đã kìm hãm đổi mới và tước đoạt những lợi ích mà cạnh tranh công bằng mang lại cho nước Mỹ. Quay đầu lúc này sẽ là một sai lầm. Cách tốt nhất để Mỹ duy trì vị thế dẫn đầu toàn cầu chính là thúc đẩy cạnh tranh trong nước.

https://www.nytimes.com/2025/02/04/opinion/deepseek-ai-big-tech.html

Stop Worshiping the American Tech Giants
Feb. 4, 2025
An illustration of a smartphone, its screen blank, encased in a large shiny bubble. The background is dark.

By Lina M. Khan
Ms. Khan was chair of the Federal Trade Commission in the Biden administration.
When Chinese artificial intelligence firm DeepSeek shocked Silicon Valley and Wall Street with its powerful new A.I. model, Marc Andreessen, the Silicon Valley investor, went so far as to describe it as “A.I.’s Sputnik moment.” Presumably, Mr. Andreessen wasn’t calling on the federal government to start a massive new program like NASA, which was our response to the Soviet Union’s Sputnik satellite launch; he wants the U.S. government to flood private industry with capital, to ensure that America remains technologically and economically dominant.
As an antitrust enforcer, I see a different metaphor. DeepSeek is the canary in the coal mine. It’s warning us that when there isn’t enough competition, our tech industry grows vulnerable to its Chinese rivals, threatening U.S. geopolitical power in the 21st century.
Although it’s unclear precisely how much more efficient DeepSeek’s models are than, say, ChatGPT, its innovations are real and undermine a core argument that America’s dominant technology firms have been pushing — namely, that they are developing the best artificial intelligence technology the world has to offer, and that technological advances can be achieved only with enormous investment — in computing power, energy generation and cutting-edge chips. For years now, these companies have been arguing that the government must protect them from competition to ensure that America stays ahead.
But let’s not forget that America’s tech giants are awash in cash, computing power and data capacity. They are headquartered in the world’s strongest economy and enjoy the advantages conferred by the rule of law and a free enterprise system. And yet, despite all those advantages — as well as a U.S. government ban on the sales of cutting-edge chips and chip-making equipment to Chinese firms — America’s tech giants have seemingly been challenged on the cheap.
It should be no surprise that our big tech firms are at risk of being surpassed in A.I. innovation by foreign competitors. After companies like Google, Apple and Amazon helped transform the American economy in the 2000s, they maintained their dominance primarily through buying out rivals and building anticompetitive moats around their businesses.
Sign up for the Opinion Today newsletter  Get expert analysis of the news and a guide to the big ideas shaping the world every weekday morning. Get it sent to your inbox.
Over the last decade, big tech chief executives have seemed more adept at reinventing themselves to suit the politics of the moment — resistance sympathizers, social justice warriors, MAGA enthusiasts — than on pioneering new pathbreaking innovations and breakthrough technologies.
There have been times when Washington has embraced the argument that certain businesses deserve to be treated as national champions and, as such, to become monopolies with the expectation that they will represent America’s national interests. Those times serve as a cautionary tale.
Boeing was one such star — the aircraft manufacturer’s reputation was so sterling that a former White House adviser during the Clinton administration referred to it as a “de facto national champion,” so important that “you can be an out-and-out advocate for it” in government. This superstar status was such that it likely helped Boeing gain the regulatory green light to absorb its remaining U.S. rival, McDonnell Douglas. That 1997 merger played a significant role in damaging Boeing’s culture, leaving it plagued with a host of problems, including safety concerns.
On the other hand, the government’s decision to enforce antitrust laws against what is now AT&T Inc., IBM and Microsoft in the 1970s through the 1990s helped create the market conditions that gave rise to Silicon Valley’s dynamism and America’s subsequent technological lead. America’s bipartisan commitment to maintaining open and competitive markets from the 1930s to the 1980s — a commitment that many European countries and Japan did not share — was critical for generating the broad-based economic growth and technological edge that catapulted the United States to the top of the world order.
Editors’ Picks
See Lucy Run, 3.2 Million Years Ago
A 525-Pound Bear Found a Crawl Space That Was Jussst Right
4 Pilates Tips for Beginners
While monopolies may offer periodic advances, breakthrough innovations have historically come from disruptive outsiders, in part because huge behemoths rarely want to advance technologies that could displace or cannibalize their own businesses. Mired in red tape and bureaucratic inertia, those companies usually aren’t set up to deliver the seismic efficiencies that hungry start-ups can generate.
The recent history of artificial intelligence demonstrates this pattern. Google developed the groundbreaking Transformer architecture that underlies today’s A.I. revolution in 2017, but the technology was largely underutilized until researchers left to join or to found new companies. It took these independent firms, not the tech giant, to realize the technology’s transformative potential.
At the Federal Trade Commission, I argued that in the arena of artificial intelligence, developers should release enough information about their models to allow smaller players and upstarts to bring their ideas to market without being beholden to dominant firms’ pricing or access restrictions. Competition and openness, not centralization, drive innovation.
In the coming weeks and months, U.S. tech giants may renew their calls for the government to grant them special protections that close off markets and lock in their dominance. Indeed, top executives from these firms appear eager to curry favor and cut deals, which could include asking the federal government to pare back sensible efforts to require adequate testing of models before they are released to the public, or to look the other way when a dominant firm seeks to acquire an upstart competitor.
Enforcers and policymakers should be wary. During the first Trump and then the Biden administrations, antitrust enforcers brought major monopolization lawsuits against those same companies — making the case that by unlawfully buying up or excluding their rivals, these companies had undermined innovation and deprived America of the benefits that free and fair competition delivers. Reversing course would be a mistake. The best way for the United States to stay ahead globally is by promoting competition at home.